• objawy pozytywne (wytwórcze) – nie mają pozytywnego wpływu na funkcjonowanie chorego (nazwa może być myląca). Są to zjawiska i wrażenia wytwórcze, czyli dodatkowo wytwarzane przez umysł osoby chorej:
    • Halucynacje (omamy), czyli widzenie, czucie i słyszenie tego, co w rzeczywistości nie istnieje. Osoby chore odbierają konkretne wrażenia, na przykład słyszą głosy mówiące w trzeciej osobie (niekiedy są to wręcz rozkazy czy polecenia zmuszające do dziwnych zachowań) lub proste dźwięki.
    • Urojenia, czyli nieprawdziwe przekonania o rzeczywistości, dziwne sądy i podejrzenia. Mogą to być na przykład przekonania, że własne myśli dostępne są innym osobom; że ma się poczucie potężnej władzy lub szczególnej mocy; że inne osoby, także z rodziny, spiskują przeciwko danej osobie; że obce siły sterują zachowaniem.
    • Wyraźnie zdezorganizowane zachowanie, co przejawia się w braku dbałości o higienę, dziwacznym ubiorze lub pobudzeniu ruchowym nieadekwatnym do sytuacji.
    • Zachowanie katatoniczne, czyli niska aktywność ruchowa aż do całkowitego bezruchu (zawieszania się). Aktywność może być też nadmierna przybierając formę bardzo impulsywnych zachowań.
    • Utrata kontaktu z rzeczywistością, czyli życie we własnym wyimaginowanym świecie, który zastępuje aktywne uczestnictwo w życiu codziennym i towarzyskim.
  • objawy negatywne (deficytowe) – to funkcje i wrażenia deficytowe, które zubożają psychikę i zachowanie w związku z chorobą. Są przewlekłe i postępują powoli:
    • Depresja, lęk, uczucie przygnębienia, zmęczenia, niskie poczucie wartości.
    • Poczucie izolacji, osamotnienie, zagubienie, zmieszanie, zawstydzenie.
    • Trudności w komunikacji interpersonalnej, brak spontaniczności. Wypowiedzi tracą na płynności, stają się ubogie w formie i treści (alogia).
    • Wycofanie społeczne (autyzm), spadek aktywności w relacjach rodzinnych i zawodowych. Chory zamyka się przed otoczeniem, bo otwiera się na świat przeżyć wewnętrznych, urojeń i halucynacji, które bardzo intensywnie zajmują jego uwagę.
    • Otępienie emocjonalne, osłabienie zdolności do wyrażania emocji, brak zdolności współodczuwania (spłycenie afektu).
    • Zaburzenia i impulsywne zmiany nastroju, nadmierna drażliwość, irytacja.
    • Niezdolność do odczuwania przyjemności (anhedonia), prowadząca do zaprzestania czynności, które były wcześniej źródłem przyjemności.
    • Zobojętnienie (apatia).
    • Brak aktywności i motywacji, niechęć do podejmowania jakichkolwiek działań (awolicja).
    • Zaniedbanie higieny osobistej oraz zmieniony rytm dobowy snu i czuwania.
  • zaburzenia procesów poznawczych
    • Zaburzenia myślenia, zmiany w formułowaniu myśli. Wypowiedzi stają się nieskładne i niezrozumiałe dla słuchaczy, a luźne skojarzenia i skróty myślowe czytelne są tylko dla chorego.
    • Zaburzenia uwagi, łatwa dekoncentracja, co przejawia się trudnością w dokończeniu rozpoczętego zadania.
    • Osłabiona zdolność do uczenia się i zapamiętywania nowych informacji, przez co osoby trudniej przyswajają informacje, gubią wątek dyskusji, zapominają często używanych słów.
    • Zaburzenia pamięci operacyjnej, przez co osoby chore mają trudności, aby z wyprzedzeniem coś zaplanować czy przewidzieć.

Osoby z zaburzeniami schizofrenicznymi mają również zazwyczaj obniżony nastrój – ogarnia ich głęboki smutek i depresja. Objawom bardzo często towarzyszy niepokój, lęk, bezsenność czy napięcie psychiczne.

Długa i wnikliwa obserwacja wszystkich objawów, które występują w pewnym okresie czasu, umożliwia lekarzowi właściwe rozpoznanie choroby w celu ustalenia strategii leczenia. Nie należy samodzielnie przesądzać o diagnozie – w przypadku zauważenia charakterystycznych symptomów, warto zgłosić się do psychiatry na konsultację.

Rodzaje zaburzeń schizofrenicznych

  • schizofrenia paranoidalna, gdy dominują urojenia (przeważnie o treści prześladowczej) i omamy (przeważnie słuchowe o treści grożącej lub rozkazującej);
  • schizofrenia rezydualna (inaczej ubytkowa), gdy występują tylko objawy negatywne (np. spowolnienie myślenia, mowy i ruchów, apatia, wycofanie społeczne);
  • schizofrenia zdezorganizowana (dawniej nazywaną hebrefenia), gdy zachowanie jest zdezorganizowane i odbiega od powszechnie przyjętych norm, wypowiedzi są chaotyczne, bezcelowe i niedopasowane do sytuacji;
  • schizofrenia katatoniczna, gdy chory zamiera w bezruchu, usztywnia się i sprawia wrażenie jakby nie odbierał tego co się wokół dzieje (jest świadomy, ale jakby wyłączony);
  • schizofrenia prosta, gdy stopniowo pogarsza się codzienne funkcjonowanie chorego (zaniedbuje higienę i swój wygląd, pogarszają się jego wyniki w pracy lub szkole, zaczyna przybierać wycofującą postawę wobec ludzi).